Lidiyen Dominant (Lidiyen b7) Ölçeğinin Kilidini Açmak: Kapsamlı Bir Rehber

Özet:

*Simpsonlar* temasının ve sayısız caz solosunun ardındaki ses olan Lidiyen Dominant ölçeğine (Lidiyen b7) derinlemesine dalın. Bu rehber, teorisini açıklar, nasıl oluşturulacağını gösterir ve kendi müziğinizde onun benzersiz, rüya gibi ama gergin karakterini ustalaştırmanıza yardımcı olacak pratik örnekler ve lick'ler sunar.

Anahtar Kelimeler:

Lidiyen Dominant, Lidiyen b7, ölçek, mod, müzik teorisi, beste, doğaçlama, armoni, caz, modal değiştirim, altere dominant, melodik minör modları, Simpsonlar ölçeği

Giriş:

Aynı eski majör ve minör ölçeklerden sıkıldınız mı? Lidiyen Dominant ölçeği, sofistike ve renkli armoniler dünyasına açılan kapınızdır. Lidiyen modunun parlak, neşelendirici hissini ile dominant 7'li akorun ham gerilimini ustaca harmanlar. Yüzyıl ortası cazında sıklıkla 'geleceğin sesi' olarak tanımlanan bu ölçek, cazda, film müziğinde ve hatta progresif rock'ta besteciler ve doğaçlamacılar için gizli bir silahtır. Sırlarını açığa çıkaralım.

Lidiyen Dominant Ölçeği Nedir?

Lidiyen Dominant ölçeği, benzersiz ve güçlü bir sese sahip yedi notalı bir ölçektir. İmza karakteri, hem yükseltilmiş dördüncü hem de düşürülmüş yedinci dereceye sahip olmasından gelir.

Ölçek formülü: 1 - 2 - 3 - #4 - 5 - 6 - b7

Kök sesten aralıklar: Kök, Majör İkili, Majör Üçlü, Artmış Dörtlü, Tam Beşli, Majör Altılı ve Küçük Yedili.

Kökenini anlamanın iki temel yolu vardır:

1. Melodik Minör Ölçeğinin 4. Modu Olarak: Bu en yaygın teorik türetmedir. Herhangi bir Melodik Minör ölçeğini alıp dördüncü derecesinden çalmaya başlarsanız, Lidiyen Dominant ölçeğini elde edersiniz. Örneğin, Sol Melodik Minör ölçeği Sol-La-Sib-Do-Re-Mi-Fa# şeklindedir. Dördüncü nota olan Do'dan başlayıp aynı notaları çalarsanız, Do-Re-Mi-Fa#-Sol-La-Sib elde edersiniz, bu da Do Lidiyen Dominant'tır.
2. Altere Lidiyen veya Miksolidyen Ölçeği Olarak: Basılmış yediliye sahip bir Lidiyen ölçeği (1, 2, 3, #4, 5, 6, 7) veya yükseltilmiş dördüncüye sahip bir Miksolidyen ölçeği (1, 2, 3, 4, 5, 6, b7) olarak düşünebilirsiniz. Parlak #4 ile gergin b7'nin kombinasyonu, ölçeğe adını ve ayırt edici sesini veren şeydir.

Yapı Taşları: Ölçek ve İlişkili Akoru

Do Lidiyen Dominant ölçeğine bakalım. #4 olan Fa# ve b7 olan Sib'ye dikkat edin.

Do Lidiyen Dominant Ölçeği

Bu ölçek, C7(#11) veya C9(#11) gibi diyez 11'li bir dominant 7'li akor üzerinde çalmak için mükemmel bir seçimdir. Ölçeğin #4'ü akorun #11'ine dönüşür. İşte karakteristik tüm notaları içeren yaygın bir C9(#11) akor basımı.

İlişkili Akor: C9(#11)

Lidiyen Dominant Ölçeği Nasıl ve Nerede Kullanılır

Lidiyen Dominant ölçeği teorik bir kavramdan fazlasıdır; renk ve gerilim eklemek için pratik bir araçtır. İşte en yaygın uygulamaları:

1. Majör Ton II-V-I'deki V7 Akoru: Dm7 - G7 - Cmaj7 gibi bir ilerlemede, G7 akoru üzerinde Sol Lidiyen Dominant (Sol-La-Si-Do#-Re-Mi-Fa) kullanmak sofistike bir gerilim yaratır. Do# (#4), ya Do'ya (Cmaj7 akorunun kökü) ya da Re'ye (9'lu) zarifçe çözülebilen güzel bir uyumsuzluk ekler.
2. Triton Yerine Koyma: Bu ölçek, triton yerine koyma ile kullanıldığında parlar. Örneğin, G7'nin Cmaj7'ye gitmesi yerine, bir caz müzisyeni Reb7'yi kullanabilir. Sol Lidiyen Dominant ölçeği, bu Reb7 üzerinde harika çalışır; yine de Cmaj7'ye mükemmel şekilde çözülen dolgun, altere bir ses yaratır.
3. Çözülmeyen Dominantlar: Modal cazda veya funk'ta, dominant akorlar sıklıkla çözülmek yerine statik bir armonik doku yaratır. Lidiyen Dominant ölçeği, gelmeyen bir çözülmeyi ima etmeden melodik ilgi sağlayarak, bu vamp'ler üzerinde doğaçlama yapmak için mükemmeldir.
4. "Simpsonlar" Sesi: Danny Elfman'ın bestelediği *Simpsonlar*'ın ikonik açılış teması, Lidiyen Dominant ölçeği üzerine kurulu bir melodiyi içerir. Başlık kartının üzerine söylenen ifade ("The Simp-sons"), Do dominant akoru üzerinde Do, Fa#, Sol, La ve Mi notalarını kullanarak ölçeğin tuhaf, akılda kalıcı karakterini mükemmel şekilde yakalar.

Öncüler ve Modern Kullanım

Kökleri Béla Bartók gibi erken 20. yüzyıl bestecilerinin eserlerinde bulunsa da, Lidiyen Dominant ölçeği, teorisyen George Russell tarafından çığır açan "Lidiyen Kromatik Ton Organizasyonu Konsepti" eserinde sistemleştirildi ve popülerleştirildi. Bu eser, geleneksel akor-ölçek ilişkilerinden kurtulmak isteyen caz müzisyenlerini ağır şekilde etkiledi.

Herbie Hancock, Wayne Shorter ve Joe Henderson gibi caz devleri, benzersiz rengini sıklıkla doğaçlamalarında ve bestelerinde kullandılar. Modern zamanlarda, sihir, merak ve epik macera duygularını uyandırmak için kullanan Danny Elfman ve John Williams gibi film ve televizyon bestecileri için temel bir sestir.

Temel Özellikler & Dinleme Rehberi

• Rüya Gibi Gerilim: Ölçeğin sihri çelişkisinde yatar. #4, parlak, "Lidiyen" bir sesle yukarı çekerken, b7, bluesvari, "dominant" bir gerilimle aşağı çeker.
• Çift Triton: Kökten iki triton içerir: kök ile #4 arasındaki (örn., Do - Fa#) ve 3. ile b7 arasındaki klasik dominant 7'li triton (örn., Mi - Sib). Bu çifte uyumsuzluk dozu, zengin armonik potansiyelinin kaynağıdır.

Dinleme Rehberi:

• "The Simpsons Main Title Theme" - Danny Elfman: En ünlü örnek!
• "Maiden Voyage" - Herbie Hancock: Piyano ve nefesli melodiler, çözülmeyen dominant akorlar üzerinde yüzer, sıklıkla Lidiyen Dominant sesini ima eder.
• "Inner Urge" - Joe Henderson: Bu ileri düzey caz standardının melodisi, Lidiyen Dominant dahil melodik minör modlarından notalar kullanma konusunda bir ustalık dersidir.

Sonuç:

Lidiyen Dominant ölçeği sadece teorik bir merak konusu değil; müziğinize derinlik, sürpriz ve sofistike bir hava katmak için pratik bir araçtır. Temel armoninin ötesine geçip daha zengin dokular dünyasına adım atmanızı sağlar. Basit bir II-V-I ilerlemesi üzerinde denemeler yaparak başlayın. Sol7 akoru üzerinde Sol Lidiyen Dominant ölçeğini çalın ve o Do#'nun Do Majör'e çözülmeden önce nasıl yeni bir boyut kattığını dinleyin. Güzel uyumsuzluğu benimseyin ve armonik ifadenin yeni bir seviyesinin kilidini açın.

Referanslar:

1. Levine, M. (1995). The Jazz Theory Book. Sher Music Co.

2. Russell, G. (2001). The Lydian Chromatic Concept of Tonal Organization. Concept Publishing Company.

3. Kostka, S., Payne, D., & Almén, B